ငှက်ဖျားရောဂါ

ငှက်ဖျားရောဂါ

• ငှက်ဖျားရောဂါသည် Plasmodium ခေါ် ကပ်ပါးပိုးကြောင့်ဖြစ်သော ကူးစက်ရောဂါ တစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။ ရောဂါပိုး အမျိုးအစား ၄ မျိုးရှိပါသည်။

ကူးစက်နိုင်သောနည်းလမ်းများ

• Anopheles ခြင်ကိုက်ခြင်း
• ရောဂါပိုးရှိသောသွေးသွင်းခြင်း
• ရောဂါပိုးရှိသောသွေးနှင့် ထိတွေ့ထားသော အပ်နှင့် ဆေးပိုက်များဖြင့် ဆေးထိုးခံရခြင်း
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်မှ သန္ဓေသားသို့ ကူးစက်ခြင်း

ရောဂါပျိုးချိန်

• ရောဂါပိုး အမျိုးအစားပေါ်မူတည်၍ ပိုးဝင်ချိန်မှ ၈ ရက်မှ ရက် ၃၀ အတွင်းရောဂါ လက္ခဏာပြတတ်ပါသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ နှစ်အနည်းငယ်ကြာသည်အထိ ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲ ကိုယ်တွင်း၌ ကပ်ပါးပိုး အဖြစ် ရှိနေတတ်ပါသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

ရောဂါပိုးအမျိုးအစားပေါ် မူတည်၍ အဖျားတက်ပုံ နှင့် ရောဂါပြင်းထန်ပုံ မတူညီကြပါ။

• ချမ်းတုန်ဖျားခြင်း-ငှက်ဖျားရောဂါ၏ အဓိကရောဂါ လက္ခဏာဖြစ်ပါသည်။
  • Plasmodium vivax & ovale- ၃ ရက်တစ်ခါ အဖျားတက်ခြင်း။ အဖျားမတက်မှီ ချမ်းတုန်၍ အဖျားတက်ပြီးနောက် ချွေးများထွက်ကာသက်သာသွားလေ့ရှိပါသည်။ နှစ်အတန်ကြာမှ ရောဂါ ပြန်ထခြင်းဖြစ်တတ်ပါသည်။
  • Plasmodium malaria-၄ ရက်တစ်ခါ အဖျားတက်တက်ပါသည်။ ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲ သွေးတွင်း၌ နှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိနေတတ်ပါသည်။
  • Plasmodium falciparum-၃ ရက်တစ်ခါ အဖျားတက်လေ့ရှိပြီး ဤပိုးကြောင့် ဖြစ်သော ငှက်ဖျားရောဂါသည် ပြင်းထန်သော အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး နောက်ဆက်တွဲ အန္တရာယ်များစွာဖြစ်တတ်ပါသည်။
• ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ နှုံခြင်း၊ ကြွက်သားများနာကျင်ခြင်း။
• အသည်းနှင့် သရက်ရွက်ကြီးခြင်း။
• သွေးအားနည်းခြင်း၊ အသားဝါခြင်း တို့ဖြစ်တတ်ပါသည်

Falciparum ပိုးကြောင့် ဖြစ်သော ငှက်ဖျားရောဂါ၏ နောက်ဆက်တွဲ ရောဂါများ

• သွေးအားအလွန်နည်းခြင်း၊ သွေးအားနည်းလွန်းခြင်းကြောင့် နှလုံးကောင်းစွာ အလုပ်မလုပ်နိုင်ခြင်း၊
• ရေဓာတ်နှင့် သွေးတွင်းသတ္တုဓာတ်များ ကမောက်ကမဖြစ်ခြင်း
• ကိုယ်တွင်း အင်္ဂါများထိခိုက်ခြင်း
  • ဦးနှောက်အတွင်း ငှက်ဖျားပိုးဝင်ခြင်း
  • ဆီးနည်းခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ပျက်ခြင်း၊
  • ချောင်းဆိုးခြင်း၊ အဆုတ်ရေဝင်ခြင်း၊
  • အသည်းကြီးခြင်း၊ အသားဝါခြင်း၊ အသည်းပျက်ဆီးခြင်း
  • ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ဝမ်းလျောခြင်း၊ ဝမ်းကိုက်သလို ဖြစ်ခြင်း
• သွေးတွင်း သွေးနီဥများပျက်စီး၍ ဆီးမဲမဲများသွားခြင်း
• သွေးတွင်း သကြားဓာတ်ကျခြင်း
• သွေးပေါင်ကျခြင်း
• အဖျားကြီးခြင်း
• သရက်ရွက်ကွဲခြင်း၊ ကြီးခြင်း၊ သွေးတွင်း သွေးနီဥ၊ သွေးဖြူဥ၊ သွေးပမွှားများ များစွာဖျက်ဆီးခံရခြင်း
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်များတွင် ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျခြင်း၊ ကလေးအသေမွေးခြင်း၊ ပေါင်မပြည့်သောကလေးမွေးခြင်း
• အလုပ်မလုပ်နိုင်ခြင်း

မည်သို့ပင် ရောဂါလက္ခဏာများပြင်းထန်စေကာမူ တတ်ကျွမ်းသူ ဆရာဝန်၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများနှင့် ထိရောက်သေချာစွာကုသမှုခံယူပါက ရောဂါ ပျောက်ကင်းနိုင်ပါသည်။

စစ်ဆေးမှုများ

ယခုအခါ ငှက်ဖျားပိုးကို အလွယ်တကူစစ်ဆေးနိုင်သော သွေးစစ်ကိရိယာများရှိလာပြီ ဖြစ်၍ ငှက်ဖျားဖြစ်သည်ဟု ထင်ပါက နီးစပ်ရာကျန်းမာရေးဌာနများတွင် စစ်ဆေးနိုင်ပြီ ဖြစ်ပါသည်။

ထို့အပြင် ရောဂါရှာဖွေရန်နှင့် ကုသရန် အောက်ပါ စစ်ဆေးမှုများကိုလည်း ခံယူသင့်ပါသည်။

• သွေးတွင်း ငှက်ဖျားပိုးစစ်ခြင်း
• သွေးပစ္စည်းများစစ်ဆေးခြင်း
• ဆီးစစ်ခြင်း
• အသည်းနှင့် ကျောက်ကပ်ဓာတ်များစစ်ဆေးခြင်း
• သွေးတွင်းသကြားဓာတ်စစ်ဆေးခြင်း
• နှလုံးစက်ဆွဲခြင်း(ECG)

ကုသခြင်း

ငှက်ဖျားရောဂါလက္ခဏာများပြပါက

• မိမိသဘောဖြင့် ဆေးများဝယ်ယူသောက်သုံးခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။
• သာမန်ရောဂါအဆင့်ဖြစ်ပါက ယခုအခါ ပဒုမ္မာ တံဆိပ်ဖြင့် ငှက်ဖျားဆေးများကို နီးစပ်ရာဆေးခန်း၊ ကျန်းမာရေးဌာန များတွင် ရရှိနိုင်ပြီဖြစ်၍ လိုအပ်သောဆေးပမာဏနှင့် ဆေးသောက်ရမည့် အချိန်ကာလအတိုင်း သောက်သုံးရန် လိုအပ်ပါသည်။
• ရောဂါပြင်းထန်ပါက ဆေးရုံတက်၍ ထိုးဆေးများဖြင့် ကုသမှုခံယူရန်လိုအပ်ပါသည်။
• ရောဂါဖြစ်ပွားပါက အမြစ်ပျောက်ကုသနိုင်ပြီဖြစ်၍ တတ်ကျွမ်းသူများနှင့် တိုင်ပင်ကုသမှု ခံယူသင့်ကြောင်း အကြံပြုအပ်ပါသည်။

ဒေါက်တာချို(ဆေး ၁)

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ

• ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ Plasmodium ေခၚ ကပ္ပါးပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကူးစက္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါပိုး အမ်ိဳးအစား ၄ မ်ိဳးရွိပါသည္။

ကူးစက္နိုင္ေသာနည္းလမ္းမ်ား

• Anopheles ျခင္ကိုက္ျခင္း
• ေရာဂါပိုးရွိေသာေသြးသြင္းျခင္း
• ေရာဂါပိုးရွိေသာေသြးနွင့္ ထိေတြ႔ထားေသာ အပ္နွင့္ ေဆးပိုက္မ်ားျဖင့္ ေဆးထိုးခံရျခင္း
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္မွ သေႏၶသားသို႔ ကူးစက္ျခင္း

ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္

• ေရာဂါပိုး အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္၍ ပိုးဝင္ခ်ိန္မွ ၈ ရက္မွ ရက္ ၃၀ အတြင္းေရာဂါ လကၡဏာျပတတ္ပါသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ နွစ္အနည္းငယ္ၾကာသည္အထိ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ ကိုယ္တြင္း၌ ကပ္ပါးပိုး အျဖစ္ ရွိေနတတ္ပါသည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

ေရာဂါပိုးအမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္၍ အဖ်ားတက္ပံု နွင့္ ေရာဂါျပင္းထန္ပံု မတူညီၾကပါ။

• ခ်မ္းတုန္ဖ်ားျခင္း-ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၏ အဓိကေရာဂါ လကၡဏာျဖစ္ပါသည္။
  • Plasmodium vivax & ovale- ၃ ရက္တစ္ခါ အဖ်ားတက္ျခင္း။ အဖ်ားမတက္မွီ ခ်မ္းတုန္၍ အဖ်ားတက္ျပီးေနာက္ ေခၽြးမ်ားထြက္ကာသက္သာသြားေလ့ရွိပါသည္။ နွစ္အတန္ၾကာမွ ေရာဂါ ျပန္ထျခင္းျဖစ္တတ္ပါသည္။
  • Plasmodium malaria-၄ ရက္တစ္ခါ အဖ်ားတက္တက္ပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ ေသြးတြင္း၌ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနတတ္ပါသည္။
  • Plasmodium falciparum-၃ ရက္တစ္ခါ အဖ်ားတက္ေလ့ရွိျပီး ဤပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ ျပင္းထန္ေသာ အမ်ိဳးအစားျဖစ္ျပီး ေနာက္ဆက္တြဲ အႏၱရာယ္မ်ားစြာျဖစ္တတ္ပါသည္။
• ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ႏႈံျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း။
• အသည္းႏွင့္ သရက္ရြက္ၾကီးျခင္း။
• ေသြးအားနည္းျခင္း၊ အသားဝါျခင္း တို႔ျဖစ္တတ္ပါသည္

Falciparum ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါမ်ား

• ေသြးအားအလြန္နည္းျခင္း၊ ေသြးအားနည္းလြန္းျခင္းေၾကာင့္ နွလံုးေကာင္းစြာ အလုပ္မလုပ္နိုင္ျခင္း၊
• ေရဓာတ္ႏွင့္ ေသြးတြင္းသတၱဳဓာတ္မ်ား ကေမာက္ကမျဖစ္ျခင္း
• ကိုယ္တြင္း အဂၤါမ်ားထိခိုက္ျခင္း
  • ဦးေနွာက္အတြင္း ငွက္ဖ်ားပိုးဝင္ျခင္း
  • ဆီးနည္းျခင္း၊ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ျခင္း၊
  • ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ အဆုတ္ေရဝင္ျခင္း၊
  • အသည္းၾကီးျခင္း၊ အသားဝါျခင္း၊ အသည္းပ်က္ဆီးျခင္း
  • ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း၊ ဝမ္းေလ်ာျခင္း၊ ဝမ္းကိုက္သလို ျဖစ္ျခင္း
• ေသြးတြင္း ေသြးနီဥမ်ားပ်က္စီး၍ ဆီးမဲမဲမ်ားသြားျခင္း
• ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္က်ျခင္း
• ေသြးေပါင္က်ျခင္း
• အဖ်ားၾကီးျခင္း
• သရက္ရြက္ကြဲျခင္း၊ ၾကီးျခင္း၊ ေသြးတြင္း ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ၊ ေသြးပမႊားမ်ား မ်ားစြာဖ်က္ဆီးခံရျခင္း
• ကုိယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားတြင္ ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်ျခင္း၊ ကေလးအေသေမြးျခင္း၊ ေပါင္မျပည့္ေသာကေလးေမြးျခင္း
• အလုပ္မလုပ္နိုင္ျခင္း

မည္သို႔ပင္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားျပင္းထန္ေစကာမူ တတ္ကၽြမ္းသူ ဆရာဝန္၊ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားနွင့္ ထိေရာက္ေသခ်ာစြာကုသမႈခံယူပါက ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းနိုင္ပါသည္။

စစ္ေဆးမႈမ်ား

ယခုအခါ ငွက္ဖ်ားပိုးကို အလြယ္တကူစစ္ေဆးနိုင္ေသာ ေသြးစစ္ကိရိယာမ်ားရွိလာျပီ ျဖစ္၍ ငွက္ဖ်ားျဖစ္သည္ဟု ထင္ပါက နီးစပ္ရာက်န္းမာေရးဌာနမ်ားတြင္ စစ္ေဆးနိုင္ျပီ ျဖစ္ပါသည္။

ထို႔အျပင္ ေရာဂါရွာေဖြရန္ႏွင့္ ကုသရန္ ေအာက္ပါ စစ္ေဆးမႈမ်ားကိုလည္း ခံယူသင့္ပါသည္။

• ေသြးတြင္း ငွက္ဖ်ားပိုးစစ္ျခင္း
• ေသြးပစၥည္းမ်ားစစ္ေဆးျခင္း
• ဆီးစစ္ျခင္း
• အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ဓာတ္မ်ားစစ္ေဆးျခင္း
• ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္စစ္ေဆးျခင္း
• ႏွလံုးစက္ဆြဲျခင္း(ECG)

ကုသျခင္း

ငွက္ဖ်ားေရာဂါလကၡဏာမ်ားျပပါက

• မိမိသေဘာျဖင့္ ေဆးမ်ားဝယ္ယူေသာက္သံုးျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
• သာမန္ေရာဂါအဆင့္ျဖစ္ပါက ယခုအခါ ပဒုမၼာ တံဆိပ္ျဖင့္ ငွက္ဖ်ားေဆးမ်ားကို နီးစပ္ရာေဆးခန္း၊ က်န္းမာေရးဌာန မ်ားတြင္ ရရွိနိုင္ျပီျဖစ္၍ လိုအပ္ေသာေဆးပမာဏႏွင့္ ေဆးေသာက္ရမည့္ အခ်ိန္ကာလအတိုင္း ေသာက္သံုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။
• ေရာဂါျပင္းထန္ပါက ေဆးရံုတက္၍ ထိုးေဆးမ်ားျဖင့္ ကုသမႈခံယူရန္လိုအပ္ပါသည္။
• ေရာဂါျဖစ္ပြားပါက အျမစ္ေပ်ာက္ကုသနိုင္ျပီျဖစ္၍ တတ္ကၽြမ္းသူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ကုသမႈ ခံယူသင့္ေၾကာင္း အၾကံျပဳအပ္ပါသည္။

ေဒါက္တာခ်ိဳ(ေဆး ၁)