ကိုယ်ဝန်ဆောင်မေမေတို့အတွက် ဆောင်ရန်ရှောင်ရန် အဖြာဖြာ
ချစ်သူစုံတွဲ လင်မယားတွေကြားမှာ ရင်သွေးလေးပိုင်ဆိုင်ရတော့မယ့် အချိန်ဟာ စိတ်လှုပ်ရှားစရာ အချိန်တစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။ မိမိတို့ သားသမီး ရတနာလေး ကျန်းကျန်းမာမာနဲ့ မွေးဖွားနိုင်ဖို့ ဝမ်းဗိုက်ထဲမှာ ရှိစဉ်အခါတည်းက ဂရုစိုက်သင့်ပါတယ်။
၁။ ကျန်းမာရေးနဲ့ ညီညွတ်မျှတစွာ စားပါ။
✔ သံဓာတ်(iron) ကယ်ဆီယမ်(calcium) နှင့် ဖောလစ်အက်ဆစ်(folic acid) ပေါကြွယ်ဝတဲ့ အစားအစာတွေ စားသုံးသင့်ပါတယ်။ ဒီအာဟာရဓာတ်တွေဟာ ဗိုက်ထဲမှာ ကြီးထွားလာမယ့် ကလေးအတွက် အရေးကြီးပါတယ်။
-သံဓာတ်ပေါကြွယ်ဝသည့် အစားအစာများ- အနီရောင်ရှိသောအသားများ(အမဲသား၊ ဆိတ်သား)၊ အစိမ်းရောင် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ(ဟင်းနုနွယ်၊ ကန်စွန်းရွက်)
-Calcium ကယ်ဆီယမ်ဓာတ်ကတော့ နို့၊ ချိပ်စ်၊ ဒိန်ချဉ်၊ ဒိန်ခဲ စတဲ့ နို့နဲ့နို့ထွက်ပစ္စည်းများမှာ အများဆုံး ပါဝင်ပါတယ်။
-Folic acid ဖောလစ်အက်ဆစ်ဓာတ်ကို ဆန်လုံးညို၊ အစိမ်းရောင်ဟင်းသီးဟင်းရွက်နဲ့ အစေ့အဆံတွေမှာ အဓိက ပါဝင်ပါတယ်။
✔တစ်နေ့တာ အစားအသောက်ထဲမှာ ကစီဓာတ်၊ အသားဓာတ်နဲ့ အမျှင်ဓာတ် ပါတဲ့ အစားအစာအုပ်စု ၃ခုလည်း ညီညွတ်မျှတစွာ ပါဝင်သင့်ပါတယ်။
– ကစီဓာတ် ( အင်အားဖြစ်စေသော အစားအစာများ)➳ ဆန်၊ ဂျုံ၊ ပြောင်း၊ အာလူး
-အသားဓာတ်( ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးစေသော အစားအစာအုပ်စု) ➳ အသားနှင့် ပဲအမျိုးမျိုး၊ ဥအမျိုးမျိုး
-အမျှင်ဓာတ် (ရောဂါကာကွယ်သော အစားအစာအုပ်စု) ➳ လတ်ဆတ်သော ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အသီးအနှံများ
✔ ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေမှာ မိမိတို့ သန္ဓေသားလေးကို ဘေးဥပါဒ် မဖြစ်စေဖို့ အောက်ပါ အစားအသောက်တွေကိုတော့ ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။
-အသားစိမ်း၊ ငါးစိမ်းများ
-အမှည့်လွန်နေသော အသီးများ
-ပိုးသတ်ထားခြင်း မရှိသော သို့ ကောင်းမွန်စွာ ကြိုချက်ထားခြင်း မရှိသော နို့များ
-ကောင်းမွန်စွာ ချက်ပြုတ်ထားခြင်း မရှိသော အသားနှင့် ဥများ
-ငါးမန်း၊ ကြယ်ငါး ကဲ့သို့ ပင်လယ်ငါးများ
-ကော်ဖီ၊ လ္ဘက်ရည် အလွန်အကျွံ သောက်သုံးခြင်း
၂။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် ဆေးဝါးများ သောက်သုံးမှု သတိပြုပါ။
✔ Paracetamol- ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ခါးနာခြင်းနှင့် ကိုယ်ခန္ဓာ ကိုက်ခဲမှုများအတွက် Paracetamol 500mg ၁ပြားကို စိတ်ချစွာသောက်သုံးနိုင်ပါတယ်။
✔ အခြားသော အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ (ဥပမာ- Ibuprofen) သည် သန္ဓေသားလေးကို ဘေးဥပါဒ် ဖြစ်စေနိုင်လို့. ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် ပုံမှန်အားဖြင့် မသုံးစွဲသင့်ပါ။
✔ ဝမ်းနှုတ်ဆေး(laxatives) – ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် ဝမ်းချုပ်ခြင်းများအတွက် ဝမ်းနှုတ်ဆေးများအစား အမျှင်ဓာတ်ပါသော ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် ရေများများသောက်သင့်တယ်။ မသက်သာပါက သက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်ညွှန်ကြားသော ဝမ်းမှန်ဆေး သို့ ဝမ်းနှုတ်ဆေးသာ သောက်ပါ။
✔ ကိုယ်ဝန်မရှိမီ မိမိပုံမှန်မှီဝဲနေသော ဆေးဝါးများရှိလျှင် ကိုယ်ဝန်နှင့်သင့်တော်ခြင်း ရှိ၊မရှိ ဆက်လက်သောက်သုံးရန် သင့်၊မသင့် ဆရာဝန်နှင့် မေးမြန်းဆွေးနွေးသင့်ပါတယ်။
✔ folic acid(ဖောလစ်အက်ဆစ်)- ရင်သွေးရတနာ ယူရန် ရည်ရွယ်ချက်ရှိပါက folic acid ဆေးကို ကိုယ်ဝန်မရှိမီကပင် စတင်သောက်သုံးသင့်ပါတယ်။ ကြိုတင်မမျှော်လင့်ထားသော ကိုယ်ဝန်ဖြစ်ပါက ကိုယ်ဝန်ရှိသည်ဟု စသိရသည့်အချိန်မှစ၍ folic acid ကို နေ့စဉ် ပုံမှန်သောက်သုံးပါ။ မိခင် folic acid ဓာတ်ချို့တဲ့မှုကြောင့် မွေးဖွားလာမည့် ကလေးတွင် ဦးနှောက်နှင့် ကျောရိုးမဆိုင်ရာ မွေးရာပါ ချို့ယွင်းမှုများမှ ကာကွယ်ရန်ဖြစ်သည်။
✔ Vit-D ဖြည့်စွက်အားဆေး- ဝမ်းထဲရှိ ရင်သွေးငယ် ကြီးထွားဖွံဖြိုးမှုများ ကောင်းမွန်စေရန် Vit-D ဖြည့်စွက်အားဆေးများလည်း သောက်သုံးနိုင်ပါတယ်။
၃။ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း
– ဆေးလိပ်နှင့် ဆေးပေါ့လိပ်များ သောက်သုံးမှုက ဝမ်းထဲရှိ သန္ဓေသားကို များစွာ ထိခိုက်နိုင်လို့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မှ နို့တိုက်ချိန်အထိ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း ရှောက်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။
၄။ အရက်သေစာ သောက်သုံးခြင်း
– ကိုယ်ဝန်ဆောင်ထားတဲ့ မိခင်လောင်းတွေမှာ အရက်သောက်သုံးခြင်းကလည်း မသင့်တော်ပါဘူး။ မိခင်အရက်သောက်လျှင် အရက်အနည်းငယ်သည် အချင်းမှတစ်ဆင့် ဝမ်းထဲရှိ သန္ဓေသားကို ရောက်ရှိနိုင်ပါတယ်။ သန္ဓေသားအဆင့်မှာ ကိုယ်ခန္ဓာထဲရောက်ရှိလာတဲ့ အရက်ကို ချေဖျက်နိုင်ခြင်း၊ စွန့်ထုတ်နိုင်ခြင်း စွမ်းရည် နည်းပါးနေပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့် ဖွံဖြိုးမှုနှောင့်နှေးခြင်း၊ လမစေ့မီ မွေးဖွားခြင်း၊ ကိုယ်ကာယ ဖွံ့ဖြိုးမှု၊ ဉာဏ ဖွံဖြိုးမှု ပေါင်းစုံ ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။ ကိုယ်ဝန်နုစဉ်(ပထမ၃လအတွင်း) အရက်သေစာ သောက်သုံးခြင်းကလည်း ကလေးပျက်ကျနိုင်ချေ ပိုများနိုင်ပါတယ်။
၅။ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အလုပ်အကိုင်များကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။
ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်ကာလအတွင်း ဓာတုပစ္စည်း၊ မီးခိုးငွေ့များ၊ ဓာတ်မှန်ရောင်ခြည်များ၊ တိရစ္ဆာန်များနှင့် ထိတွေ့ခြင်း၊ ပြင်းပြင်းထန်ထန် လေ့ကျင့်ခန်း၊ လှုပ်ရှားမှုများလည်း ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါတယ်။
၆။ ဒါတွေအပြင် အရေးကြီးတဲ့ အချက်တစ်ခုကတော့ တတ်နိုင်သမျှစောလျှင်စွာ တတ်ကျွမ်းနားလည်တဲ့ သားဖွားမီးယပ်ဆရာဝန် သို့ ဆရာမများနှင့် ဗိုက်အပ်ခြင်း၊ မေးခိုင်ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်း၊ လိုအပ်သော စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုများ၊ သွေးစစ်ခြင်းများ ပြုလုပ်ပြီး ကျန်းမာသော ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကာလများကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်ပါတယ်။
ကျန်းမာလှပသော ဘဝတစ်ခု ပိုင်ဆိုင်စေရန် ရည်ရွယ်လျက်
ပွင့်ရည်(ဆေး၂)
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေမေမတို႔အတြက္ ေဆာင္ရန္ေ႐ွာင္ရန္ အျဖာျဖာ
ခ်စ္သူစံုတြဲ လင္မယားေတြၾကားမွာ ရင္ေသြးေလးပိုင္ဆိုင္ရေတာ့မယ့္ အခ်ိန္ဟာ စိတ္လႈပ္ရွားစရာ အခ်ိန္တစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ မိမိတို႔ သားသမီး ရတနာေလး က်န္းက်န္းမာမာနဲ႔ ေမြးဖြားႏိုင္ဖို႔ ဝမ္းဗိုက္ထဲမွာ ရိွစဥ္အခါတည္းက ဂ႐ုစိုက္သင့္ပါတယ္။
၁။ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္မ်ွတစြာ စားပါ။
✔ သံဓာတ္(iron) ကယ္ဆီယမ္(calcium) ႏွင့္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္(folic acid) ေပါႂကြယ္ဝတဲ့ အစားအစာေတြ စားသံုးသင့္ပါတယ္။ ဒီအာဟာရဓာတ္ေတြဟာ ဗိုက္ထဲမွာ ႀကီးထြားလာမယ့္ ကေလးအတြက္ အေရးႀကီးပါတယ္။
-သံဓာတ္ေပါႂကြယ္ဝသည့္ အစားအစာမ်ား- အနီေရာင္ရိွေသာအသားမ်ား(အမဲသား၊ ဆိတ္သား)၊ အစိမ္းေရာင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား(ဟင္းႏုႏြယ္၊ ကန္စြန္းရြက္)
-Calcium ကယ္ဆီယမ္ဓာတ္ကေတာ့ ႏို႔၊ ခ်ိပ္စ္၊ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ဒိန္ခဲ စတဲ့ ႏို႔နဲ႔ႏို႔ထြက္ပစၥည္းမ်ားမွာ အမ်ားဆံုး ပါဝင္ပါတယ္။
-Folic acid ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဓာတ္ကို ဆန္လံုးညိဳ၊ အစိမ္းေရာင္ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ အေစ့အဆံေတြမွာ အဓိက ပါဝင္ပါတယ္။
✔တစ္ေန႔တာ အစားအေသာက္ထဲမွာ ကစီဓာတ္၊ အသားဓာတ္နဲ႔ အမ်ွင္ဓာတ္ ပါတဲ့ အစားအစာအုပ္စု ၃ခုလည္း ညီၫြတ္မ်ွတစြာ ပါဝင္သင့္ပါတယ္။
– ကစီဓာတ္ ( အင္အားျဖစ္ေစေသာ အစားအစာမ်ား)➳ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ေျပာင္း၊ အာလူး
-အသားဓာတ္( ႀကီးထြားဖြံ႔ၿဖိဳးေစေသာ အစားအစာအုပ္စု) ➳ အသားႏွင့္ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဥအမ်ိဳးမ်ိဳး
-အမ်ွင္ဓာတ္ (ေရာဂါကာကြယ္ေသာ အစားအစာအုပ္စု) ➳ လတ္ဆတ္ေသာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ႏွင့္ အသီးအႏွံမ်ား
✔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြမွာ မိမိတို႔ သေႏၶသားေလးကို ေဘးဥပါဒ္ မျဖစ္ေစဖို႔ ေအာက္ပါ အစားအေသာက္ေတြကိုေတာ့ ေ႐ွာင္ၾကဥ္သင့္ပါတယ္။
-အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္းမ်ား
-အမွည့္လြန္ေနေသာ အသီးမ်ား
-ပိုးသတ္ထားျခင္း မရိွေသာ သို႔ ေကာင္းမြန္စြာ ႀကိဳခ်က္ထားျခင္း မရိွေသာ ႏို႔မ်ား
-ေကာင္းမြန္စြာ ခ်က္ျပဳတ္ထားျခင္း မရိွေသာ အသားႏွင့္ ဥမ်ား
-ငါးမန္း၊ ၾကယ္ငါး ကဲ့သို႔ ပင္လယ္ငါးမ်ား
-ေကာ္ဖီ၊ လၻက္ရည္ အလြန္အကၽြံ ေသာက္သံုးျခင္း
၂။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေဆးဝါးမ်ား ေသာက္သံုးမႈ သတိျပဳပါ။
✔ Paracetamol- ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ခါးနာျခင္းႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာ ကိုက္ခဲမႈမ်ားအတြက္ Paracetamol 500mg ၁ျပားကို စိတ္ခ်စြာေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္။
✔ အျခားေသာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား (ဥပမာ- Ibuprofen) သည္ သေႏၶသားေလးကို ေဘးဥပါဒ္ ျဖစ္ေစႏိုင္လို႔. ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ပံုမွန္အားျဖင့္ မသံုးစြဲသင့္ပါ။
✔ ဝမ္းႏႈတ္ေဆး(laxatives) – ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္းမ်ားအတြက္ ဝမ္းႏႈတ္ေဆးမ်ားအစား အမ်ွင္ဓာတ္ပါေသာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ႏွင့္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္သင့္တယ္။ မသက္သာပါက သက္ဆိုင္ရာ ဆရာဝန္ၫႊန္ၾကားေသာ ဝမ္းမွန္ေဆး သို႔ ဝမ္းႏႈတ္ေဆးသာ ေသာက္ပါ။
✔ ကိုယ္ဝန္မရိွမီ မိမိပံုမွန္မီွဝဲေနေသာ ေဆးဝါးမ်ားရိွလ်ွင္ ကိုယ္ဝန္ႏွင့္သင့္ေတာ္ျခင္း ရိွ၊မရိွ ဆက္လက္ေသာက္သံုးရန္ သင့္၊မသင့္ ဆရာဝန္ႏွင့္ ေမးျမန္းေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။
✔ folic acid(ေဖာလစ္အက္ဆစ္)- ရင္ေသြးရတနာ ယူရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရိွပါက folic acid ေဆးကို ကိုယ္ဝန္မရိွမီကပင္ စတင္ေသာက္သံုးသင့္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္မေမ်ွာ္လင့္ထားေသာ ကိုယ္ဝန္ျဖစ္ပါက ကိုယ္ဝန္ရိွသည္ဟု စသိရသည့္အခ်ိန္မွစ၍ folic acid ကို ေန႔စဥ္ ပံုမွန္ေသာက္သံုးပါ။ မိခင္ folic acid ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့မႈေၾကာင့္ ေမြးဖြားလာမည့္ ကေလးတြင္ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ ေက်ာ႐ိုးမဆိုင္ရာ ေမြးရာပါ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈမ်ားမွ ကာကြယ္ရန္ျဖစ္သည္။
✔ Vit-D ျဖည့္စြက္အားေဆး- ဝမ္းထဲရိွ ရင္ေသြးငယ္ ႀကီးထြားဖြံၿဖိဳးမႈမ်ား ေကာင္းမြန္ေစရန္ Vit-D ျဖည့္စြက္အားေဆးမ်ားလည္း ေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္။
၃။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
– ေဆးလိပ္ႏွင့္ ေဆးေပါ့လိပ္မ်ား ေသာက္သံုးမႈက ဝမ္းထဲရိွ သေႏၶသားကို မ်ားစြာ ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္အထိ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ေ႐ွာက္ၾကဥ္သင့္ပါတယ္။
၄။ အရက္ေသစာ ေသာက္သံုးျခင္း
– ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ထားတဲ့ မိခင္ေလာင္းေတြမွာ အရက္ေသာက္သံုးျခင္းကလည္း မသင့္ေတာ္ပါဘူး။ မိခင္အရက္ေသာက္လ်ွင္ အရက္အနည္းငယ္သည္ အခ်င္းမွတစ္ဆင့္ ဝမ္းထဲရိွ သေႏၶသားကို ေရာက္ရိွႏိုင္ပါတယ္။ သေႏၶသားအဆင့္မွာ ကိုယ္ခႏၶာထဲေရာက္ရိွလာတဲ့ အရက္ကို ေခ်ဖ်က္ႏိုင္ျခင္း၊ စြန္႔ထုတ္ႏိုင္ျခင္း စြမ္းရည္ နည္းပါးေနပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဖြံၿဖိဳးမႈေႏွာင့္ေႏွးျခင္း၊ လမေစ့မီ ေမြးဖြားျခင္း၊ ကိုယ္ကာယ ဖံြ႔ၿဖိဳးမႈ၊ ဥာဏ ဖြံၿဖိဳးမႈ ေပါင္းစံု ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ႏုစဥ္(ပထမ၃လအတြင္း) အရက္ေသစာ ေသာက္သံုးျခင္းကလည္း ကေလးပ်က္က်ႏိုင္ေခ် ပိုမ်ားႏိုင္ပါတယ္။
၅။ အႏၱရာယ္ရိွတဲ့ အလုပ္အကိုင္မ်ားကို ေ႐ွာင္ၾကဥ္ပါ။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ကာလအတြင္း ဓာတုပစၥည္း၊ မီးခိုးေငြ႔မ်ား၊ ဓာတ္မွန္ေရာင္ျခည္မ်ား၊ တိရစာၦန္မ်ားႏွင့္ ထိေတြ႔ျခင္း၊ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေလ့က်င့္ခန္း၊ လႈပ္႐ွားမႈမ်ားလည္း ေ႐ွာင္ၾကဥ္သင့္ပါတယ္။
၆။ ဒါေတြအျပင္ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခုကေတာ့ တတ္ႏိုင္သမ်ွေစာလ်ွင္စြာ တတ္ကြၽမ္းနားလည္တဲ့ သားဖြားမီးယပ္ဆရာဝန္ သို႔ ဆရာမမ်ားႏွင့္ ဗိုက္အပ္ျခင္း၊ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း၊ လိုအပ္ေသာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား၊ ေသြးစစ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ၿပီး က်န္းမာေသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ကာလမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ပါတယ္။
က်န္းမာလွပေသာ ဘဝတစ္ခု ပိုင္ဆိုင္ေစရန္ ရည္ရြယ္လ်က္
ပြင့္ရည္(ေဆး၂)