ကင်ဆာ၏ တရားခံကြီးများ
ကင်ဆာဆရာဝန်ဘဝမှာ ခဏခဏအမေးခံရသည့် မေးခွန်းတစ်ခုရှိသည်။ “ဘာဖြစ်လို့ ကင်ဆာ ဖြစ်ရတာလဲ ဆရာ´´ ဆိုသည့်မေးခွန်း။ ထိုမေးခွန်းကို အပြည့်အစုံဖြေရမည်ဆိုရင် စာအုပ်အထူကြီးတွေ အများကြီးထွက်သွားမည်။ ဘယ်လိုနည်းနှင့်မှ ပြည့်စုံအောင် ဖြေနိုင်မည် မဟုတ်သည့် မေးခွန်းဖြစ်ပါသည်။ ကင်ဆာဖြစ်စေသည့် အကြောင်းရင်းတွေက များလှသည်။ အကြောင်းစုံကို တိတိပပနားမလည်နိုင်သေးတာ တွေလည်း အများကြီးကျန်နေသေးသည်။
ကင်ဆာဖြစ်စေသည့် အကြောင်းရင်းများဟု လုံးဝသေချာသည့် အချက်များထဲမှ ဆေးလိပ်၊ ဆေးရွက်ကြီးတို့က ထိပ်ဆုံးက ပါသည်။ ကင်ဆာဖြစ်စေသည့် ကူးစက်ရောဂါပိုးများထဲမှာ အသည်းရောင် အသားဝါဘီပိုးနှင့် စီပိုးတို့လည်းပါသည်။ နောက်သား အိမ်ခေါင်းကင်ဆာနှင့် လျှာ၊ ခံတွင်းကင်ဆာများ အဖြစ်များလာစေသည့် လိင်အင်္ဂါ ကြွက်နို့ရောဂါပိုးတို့လည်း ပါသည်။ HIV ရောဂါပိုးနှင့် ဆက်နွယ်နေသည့် ကင်ဆာရောဂါများလည်းရှိသည်။ အားလုံးကို ခြုံကြည့်မည်ဆိုလျှင် ကင်ဆာဖြစ်ရခြင်းသည် လူသားတို့၏ အပြုအမှု၊ အနေအထိုင်၊ အကျင့်အကြံ စသည်တို့နှင့် များစွာဆက်စပ်နေကြောင်း တွေ့ကြရပါမည်။
သည်ဆောင်းပါးမှာတော့ အစားအသောက်၊ အဝလွန်ခြင်းနှင့် လူနေမှုပုံစံများနှင့် ကင်ဆာ ရောဂါဆက်နွယ်နေပုံကို တင်ပြလိုပါသည်။ အစားအသောက်များကြောင့် ကင်ဆာဖြစ်ပေါ်လာရပုံ သုံးမျိုး ရှိသည်။ နံပါတ် (၁) အစားအစာများထဲမှာကိုက ကင်ဆာဖြစ်စေသည့် ဓာတုပစ္စည်းတွေပါနေမည်။ နံပါတ် (၂)အစားအစာကို ချက်ပြုတ်မီးကင်သည့်နေရာမှာ ကင်ဆာဖြစ်စေသည့်ဓာတ်တွေ ပေါ်ပေါက်လာ နိုင်သည်။ ဥပမာ-အသားကင်များတွင် မီးခိုးတွင် ပါလာတတ်သည့် ဟိုက်ဒရိုကာဗွန်ခေါ် ကင်ဆာဖြစ်စေ သည့် ဓာတ်များ။ နံပါတ် (၃) လွန်ကျူးစွာ စားသောက်ပြီး အဝလွန်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။
အဝလွန်သည့်အခါ ဆီးချို၊ သွေးတိုးနှင့် နှလုံးစသည့်ရောဂါများ အဖြစ်များလာတတ် ကြောင်း အများသိကြပေလိမ့်မည်။ သို့သော် ယခုအခါ အဝလွန်ခြင်းသည် ကင်ဆာရောဂါကို ပိုမိုဖြစ်ပွားစေ နိုင်သည်ဟူသောအချက်ကို ခိုင်ခိုင်မာမာ တွေ့ရှိလာကြပါပြီ။ အူမကြီးကင်ဆာ၊ ရင်သားကင်ဆာ၊ ဆီးကျိတ် ကင်ဆာ၊ သည်းခြေအိတ်ကင်ဆာ၊ အသည်းကင်ဆာ၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီကင်ဆာ စသည်တို့သည် အဝလွန်သူ များနှင့် အိုဗာဝိတ်ဖြစ်နေသူများတွင် ပိုမိုအဖြစ်များလာစေတတ်ကြောင်း ထင်ရှားစွာ တွေ့ရှိလာကြရပါပြီ။
အဝလွန်လာသည့်အခါ ဘာကြောင့် ကင်ဆာဖြစ်လာနိုင်ခြေ များလာရသလဲဆိုသည်ကို ရှင်းပြလိုပါ သည်။ ခန္ဓာကိုယ်မှာ အစာစားပြီးတိုင်း အင်ဆူလင်ဆိုသည့် ဟိုမုန်းက ကိုယ်တွင်းသကြားဓာတ်ကို ထိန်းညှိပေးရသည်။ ကာလရှည်ကြာလာသည့်အခါ အင်ဆူလင်လုပ်ငန်းဆောင်တာသည် အရင်လို ထင်သလောက် ခရီးမပေါက်တော့ဘဲ ဆင်တူယိုးမှား အင်ဆူလင်ဓာတ်တွေ ပေါ်လာသည်။ IGF ဟု အတိုကောက်ခေါ်ပါသည်။ ၎င်းဓာတ်များသည် အဝလွန်သူကို နှလုံးရောဂါဖြစ်စေသည်။ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်စေ သည်။ ကင်ဆာရောဂါကိုလည်း ဖြစ်ပွားလာစေဖို့ အားပေးသည်။ ပြီးတော့ ဘာကြောင့်မှန်းမသိ အဝလွန်ပြီး သွေးထဲမှာ IGF များနေသည့်သူတွေက စောစောသေကြသည်။
အဝလွန်ခြင်းကြောင့် ကင်ဆာဖြစ်ရခြင်း နောက်ကွယ်က အကြောင်းရင်းတစ်ချက်က Oestrogen ခေါ် မ ဟိုမုန်းများနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ မ ဟိုမုန်းများလျှင် ရင်သားကင်ဆာဖြစ်စေတတ်ကြောင့် အများသိကြသည်။ သွေးမဆုံးခင်မှာ အမျိုးသမီး သားဥအိမ်က မ ဟိုမုန်းကို ထုတ်ပေးသည်။ သွေးဆုံးပြီး၍ သားဥအိမ်ရှုံ့သွားပြီးနောက်ပိုင်းကျတော့ ခန္ဓာကိုယ်အဆီပြင်များမှ မ ဟိုမုန်းကို ဆက်ထုတ်ပေးနေသည်။ သည်တော့ ဝပြီး အဆီများနေသည့်အမျိုးသမီးများတွင် မ ဟိုမုန်းက သွေးထဲမှာ ဆက်ပြီးများနေသည်။ ထိုအဝလွန်အမျိုးသမီးများက ရင်သားကင်ဆာဖြစ်လာနိုင်သည်။
သည်တော့ မျှတသည့်အစားအစာကို စားသောက်၊ အဝမလွန်အောင်ထိန်းပြီး လေ့ကျင့်ခန့်မှန်မှန် ပြုလုပ်ပေးခြင်းစသည့် အများပြည်သူသိထားကြပြီး ဖြစ်သည့် မှန်ကန်သည့် ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံများသည် နှလုံး၊ သွေးတိုး၊ ဆီးချိုစသည့်ရောဂါများကိုသာမက ကင်ဆာရောဂါကိုပါ ကာကွယ်နိုင်ကြောင်း သိရှိလာကြ ရပါပြီ။
ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်နိုင်စေရန် စားသောက်သင့်သည့် အစားအစာများရှိသကဲ့သို့ ကင်ဆာလူနာ များအတွက်လည်း စားသောက်သင့်သည့် အစားအစာများလည်း ရှိပါသည်။ စင်ကာပူအထွေထွေဆေးရုံကြီး မှာ ထူးခြားသည့် အချက်တစ်ချက်က လူနာအတွက် သင့်လျော်သည့်အစားအစာများကို ဆေးရုံမှ တာဝန်ယူ စီစဉ်ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သွေးဖြူဥနည်းပြီး ကိုယ်ခံအားကျဆင်းနေသူ လူနာများအတွက် Neutropenic Diet ဆိုတာ ရှိသည်။ အဓိကက လူနာနှင့်သင့်လျော်မည့် အစားအသောက်အပြင် သန့်ရှင်းမှုကိုပါ ဦးစားပေး သည့် သဘောဖြစ်ပါသည်။ ထမင်း၊ ဟင်း သယ်သည့် တွန်းလှည့်ကြီးတွေထဲမှာ အစားအသောက်ကို အလို အလျောက် နွှေးထားနိုင်သည်။ အပြင်က ခြင်တွေ၊ ယင်တွေ ဝင်လို့လည်း မလွယ်။ စင်ကာပူရောက်က တည်းက ခြင်နှင့် ယင်ကို မမြင်ရ။ ဆေးရုံသန့်ရှင်းရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး လေ့လာစရာ၊ အတုယူစရာတွေ အများကြီးတွေ့ရသည်။
ကင်ဆာရောဂါကြောင့် မစားနိုင်၊ မသောက်နိုင်ဖြစ်ရသည့် လူနာများအတွက် အစားအစာဗေဒပညာ ရှင် (Dietitian) တွေရှိသည်။ သူတို့က လူနာအတွက် လိုအပ်သည့် အာဟာရ၊ စားသောက်သင့်သည့် အစားအစာအမျိုးအစားနှင့် ပမာဏကို တွက်ချက်ပေးသည်။ နှာခေါင်းပိုက်ကတစ်ဆင့် ထည့်ချင်ထည့်ရ မည်။ အစာအိမ်က အပေါက်ဖောက်ထားသည့်နေရာမှ အစာကို ထည့်ချင်ထည့်ရမည်။ ဘယ်လိုပုံစံနှင့် ဘယ်လိုအစာအမျိုးအစားကျွေးရမည်ကို Dietitian က တွက်ချက်ပေးပါသည်။
သည့်ထက်ထူးခြားသည်က Total Parenteral Nutrition ခေါ် အာဟာရကို အစာအိမ်အူလမ်း ကြောင်းမှ သွင်းခြင်းမဟုတ်ဘဲ သွေးကြောထဲမှ ထည့်သွင်းပေးသည့် ကုသမှုပုံစံတစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။ TPN ဟုခေါ်သည့် အာဟာရကုထုံးက တစ်ရက်လျှင် စင်ကာပူဒေါ်လာသုံးထောင်ခန့် ကျသည်။ အစာအိမ်အူလမ်း ကြောင်းကို ခေတ္တအနားပေးချင်သည့် အချိန်မျိုးနှင့် အူလမ်းကြောင်းရောဂါများတွင် ထိုကုထုံးကို သုံးကြသည်။ လူတိုင်းမတတ်နိုင်ကြပေ့မယ့် လိုအပ်သည့် လူနာအတော်များများမှာ သုံးနေကြသည်ကို မြင်တွေ့နေရပါသည်။ စင်ကာပူအထွေထွေဆေးရုံကြီးသည် ပုဂ္ဂလိကဆေးရုံမဟုတ်ပါ။ အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိက ဖက်စပ်ပြုထားသည့် ဆေးရုံဖြစ်ပါသည်။ စင်ကာပူမှ သာမန်လူတန်းစားများ အဓိကအားကိုးရသည့် ဆေးရုံ ကြီးဖြစ်ပါသည်။ ငွေကြေးမတတ်နိုင်သည့် နိုင်ငံသားများအတွက် ငွေမရှိလို့ မလုပ်လိုက်ရဆိုသည့် အဖြစ်မျိုး မဖြစ်စေရန် အစိုးရမှ ခေါင်းစဉ်အမျိုးမျိုးဖြင့် ထောက်ပံ့ထားသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ကျွန်တော်သည် စင်ကာပူနိုင်ငံ၏ ကံကောင်းသည့် နိုင်ငံသားများကို အားကျ မုဒိတာပွားနေမိပါတော့သည်။
ဒေါက်တာလွှမ်းမိုးဟန်